Η εξουσία του σκύλου, THOMAS SAVAGE

 Γράφει ο Δημήτρης Σπυρίδωνος

Thomas Savage, Η Εξουσία του Σκύλου

 

Έχει ειπωθεί ότι δεν πρέπει να κρίνεις ένα βιβλίο από την ταινία του. Παραδόξως, έκρινα (επιεικώς) την ταινία από το βιβλίο της. Η πρώτη έκδοση στα ελληνικά ήταν το 2007, ενώ και είχαμε την πρόσφατη επανέκδοση εξαιτίας της φήμης της ομώνυμης ταινίας και των κινηματογραφικών βραβείων που αυτή έλαβε, μεταξύ των οποίων και Όσκαρ Σκηνοθεσίας για τη σκηνοθέτιδα Jane Campion. 

Δηλώνω εκ προοιμίου ότι έχω πολύ θετική άποψη για το παρόν ανάγνωσμα. Παρέχει επαρκέστατη αναγνωστική απόλαυση, διαθέτει αυτή τη λογοτεχνικότητα που τόσο εκτιμώ, και αυτό μαζί με ισορροπημένες προτάσεις και γενικώς με μια σπουδαία γραφή, ισάξια – ανάλογη των παλιών μαστόρων του κειμένου. Ο συγγραφέας Thomas Savage διαθέτει γοητευτική αφηγηματική “φωνή”, φυσική αίσθηση του δράματος και της λογοτεχνικής έντασης. Περιγράφει – χειρίζεται με οξυδέρκεια τις αποχρώσεις της γλώσσας του σώματος, του τονισμού, της σιωπής. Και αυτό, παρά τα ιδιωματικά αγγλικά (στο πρωτότυπο), τους φαινομενικά απλοϊκούς διαλόγους και τις κάπως «ξερές», πλην όμως εντυπωσιακές, φωτογραφικές περιγραφές. Το έργο χαρακτηρίζεται από εσωτερικότητα, ενώ όλα διαποτίζονται από μια αδιόρατη αλλά πανταχού παρούσα θλίψη· μια κρυμμένη πίκρα που μερικές φορές πάει να ξεχειλίσει, αλλά συνήθως απωθείται και συσσωρεύεται και εκτονώνεται μερικώς με ειρωνείες, σαρκασμό και παιδιάστικες πράξεις, πάντως χωρίς δραματικές εκρήξεις. Γενικώς πρόκειται για ένα ψυχολογικό θρίλερ μεταμφιεσμένο σε γουέστερν.

Το κείμενο για τον συγγραφέα αποτελεί αποκύημα ενός αποτελεσματικού συνδυασμού πρωτοτυπίας και εμπειρίας. Η μυθοπλαστική αναπαράσταση της πραγματικότητας δεν αποκλίνει δραματικά από τους κανόνες της προσωπικής του μαρτυρίας. Η πλοκή είναι ελάχιστα διασκευασμένη από αυτή που έχει ο ίδιος ζήσει και περιγράφεται στο μετέπειτα  και απολύτως αυτοβιογραφικό έργο του I Heard My Sister Speak My Name. Φυσικά, το γεγονός ότι η πλοκή δε βασίζεται σε καθαρή μυθοπλασία, δε μειώνει ούτε κατ’ ελάχιστον το στιβαρό λογοτεχνικό δράμα του συγγραφέα του οποίου τα αισθήματα και οι μνήμες (απωθημένες και μη) διοχετεύονται μέσω της διαδικασίας της μετουσίωσης ή εξιδανικευτικής μετουσίωσης στη συγγραφή του λογοτεχνικού κειμένου.

Η ιστορία αντιμετωπίζεται ως αληθοφανής και ενδεχομένως εύλογη μόνο στον συγκεκριμένο τόπο και χρόνο, καθώς η ελεύθερη έκφραση της σεξουαλικότητας και ο αυτοπροσδιορισμός του έμφυλου  υποκειμένου, σημασιοδοτούνται μέσα σε συγκεκριμένα πολιτισμικά συμφραζόμενα.

 Ο Thomas Savage, έχοντας και ο ίδιος ασαφή σεξουαλικό προσανατολισμό, προβάλλεται στον Peter. Ως ένα είδος αντιμεταβίβασης ο Peter αναλαμβάνει να πράξει αυτό που ο συγγραφέας θα επιθυμούσε να είχε πράξει στην ανάλογη εμπειρία που είχε στην πραγματική του ζωή, διότι την τελική κάθαρση στη βιωμένη πραγματικότητα την επέβαλε ο Θεός ή η φύση ως τυχαίο γεγονός, αλλά στο μυθιστόρημα το ενορχήστρωσε το alter ego του συγγραφέα, ο Peter.

Η μητέρα του Peter, η Rose, ακολουθώντας την οδό της λογικής, παντρεύτηκε τον George και βρέθηκε σε ένα περιβάλλον όπου βρισκόταν σε αδυναμία να επιβάλλει και την ύπαρξή της ακόμη. Για αυτό και ο γιος της θεώρησε ως φυσικό του καθήκον να άρει τα εμπόδια προς την ευτυχία της μητέρας του. O Peter είναι φύσει και θέσει αδύναμος, όμως δεν κρύβεται από τον εαυτό του, ενώ η γνώση, η οξυδερκής χρήση της γνώσης, ενίοτε και η πανουργία, πολλές φορές υπερτερούν της κτηνώδους σωματικής ρώμης, ικανής μόνο για χονδροειδή βία. Στερούμενος ενσυναίσθησης, όπως αποδεικνύουν και τα επεισόδια με τη θανάτωση των κουνελιών, και ορμώμενος από την όχι πλήρως απωθημένη επιθυμία προς την αρχαϊκή μητέρα (ο Peter αποκαλεί τη μητέρα του Rose), αναλαμβάνει δράση, ώστε να εξαλείψει τη νέμεσή της. Τα βιβλία του πατέρα του παρέχουν την μέθοδο. Η εκδίκηση του Peter είναι και εκδίκηση του πατέρα του. Ο γιος, κατέχοντας τον τρόπο, απλώς αναλαμβάνει την προσαρμογή και την αριστοτεχνική εκτέλεση.

Θεωρώ πως το κεντρικό πρόσωπο του έργου είναι ο Phil, ο οποίος έχει θέση κεντρικού χαρακτήρα αρχαίας ελληνικής τραγωδίας. Αυτός ζει σε ένα ιδιωτικό αισθητηριακό σύμπαν, σε μια περίκλειστη ατομικότητα, εν τέλει σε μια ηθική παρενδυσία.

Το να χαρακτηρίσουμε τον Phil απλώς κακό, θα ήταν ρηχή ερμηνεία. Θα μπορούσαμε, δηλαδή, να προσπαθήσουμε να εξηγήσουμε με ορθολογικό τρόπο τη συμπεριφορά του Phil ως συνειδητή επιλογή, ωστόσο οι φαντασιώσεις, τα αισθήματα και οι επιθυμίες που έχει απωθήσει στο ασυνείδητό του ως απαράδεκτες, επιβιώνουν και επικαθορίζουν τη συνείδησή του είτε προσδίδοντας περιστασιακή απόλαυση και νόημα στη ζωή του είτε υπονομεύοντας τους ισχυρισμούς και τα πιστεύω του σχετικά με το ποιος είναι και γιατί φέρεται όπως φέρεται. Έχει σχεδόν όλα τα σημάδια της «αρμόζουσας» κατάθλιψης, με καλά κρυμμένα ψυχοκινητικά συμπτώματα, αφήνοντας στον αναγνώστη αμφιβολίες για αν θα υπερισχύσουν τελικά τα ένστικτα ή τα συμπλέγματά του.

Ο Phil, ακολουθώντας τον κώδικα της Δύσης και ως ένας είδος ψυχοδυναμικού μηχανισμού άμυνας, αναδιαμόρφωσε τον εαυτό του ως έναν τραχύ, ανδροπρεπή, βρωμύλο και ομοφοβικό ιδιοκτήτη ράντσου. Καταπιεσμένες και απωθημένες στο ασυνείδητο ως απαράδεκτες για τη συνείδηση, οι επιθυμίες του, οι ενορμήσεις, τα αισθήματα και οι μνήμες του -κυρίως προς τα απόλυτο ίνδαλμά του (και όχι μόνο), τον θρυλικό Bronco Henry-, εκτρεπόταν σε αισθησιασμό και παραμυθία άπαξ μηνιαίως (ή και σπανιότερα σε περίπτωση κακοκαιρίας), στο μπάνιο του σε μυστικό σημείο. Συγκλονίστηκε δε, όταν διαπίστωσε ότι ο μυστικός του τόπος και τρόπος αποκαλύφθηκε πλήρως από το αντικείμενο της ενόχλησής του, τον υποτιθέμενο ομοούσιό του Peter.

  Ο έτερος αδερφός, ο George, είναι ένας άνθρωπος με εξιδανικευμένες προσδοκίες, είναι ευγενικός, φλεγματικός, ολιγόλογος, υποτίθεται αργός στη μάθηση αλλά με καλή μνήμη, συμπονεί τους συνανθρώπους του και δεν κατηγορεί ποτέ κανέναν. Ο Phil αποκαλούσε τον αδερφό του «χοντρομπαλά» (Fatso στο πρωτότυπο), θυμίζοντάς μας και τον θρύλο του Ροκ Εν Ρολ, Fats Domino (ok, δεν είμαι τόσο παλιός). Το προσωνύμιο, κατά τη γνώμη μου, δεν έχει χαρακτήρα σαρκασμού και ειρωνείας, αλλά μπορεί να εκληφθεί ως ένδειξη οικειότητας και τρυφερότητας, ένα κρυφό σημείο του ψυχισμού του.

Ενδεχομένως το τοπίο διαμορφώνει ίσως και συνδιαμορφώνει τους ανθρώπους, αλλά εδώ έχουμε να κάνουμε, όσον αφορά τους αδερφούς Burbank, με αντιδιαμετρικούς χαρακτήρες. Παρά ταύτα, θα ήταν αφελές να δει κανείς τα δύο αδέλφια ως προσωποποιήσεις του Καλού και του Κακού, ως Άβελ και Κάιν, ως Αδύναμους και Δυνατούς, ως Φυσιολογικούς και Ιδιόμορφους. Σε κάποιο βαθμό όλα αυτά τα σημεία ισορροπίας ταιριάζουν, όμως και οι δύο χαρακτήρες αν και πλασμένοι για λογοτεχνική χρήση, παραμένουν ανεξιχνίαστοι, πολύπλοκοι και μυστηριακοί.

Θα ολοκληρώσω τις σκέψεις μου, σημειώνοντας ότι το θέμα της ομοφυλοφιλίας στην Άγρια Δύση είχε θιγεί από τη λογοτεχνία ελάχιστα και μόνο επιδερμικά. Αυτό μάλλον κάτι κρύβει… Το παρόν έργο, όπως και το Μυστικό του Brokeback Mountain της Annie Proulx αρχίζουν να αποδομούν την εικόνα (του πιο straight πεθαίνεις) που έχουμε για τους καουμπόηδες. Αναρωτιέμαι καμιά φορά αν ο τίτλος του βιβλίου του Τομ Ρόμπινς “Ακόμα και οι καουμπόισσσες μελαγχολούν”,  δεν είναι απλά συμβολικός...