Γράφει ο Δημήτρης Σπυρίδωνος
Δικαιοσύνη
του Φρήντριχ Ντύρενματ
Κατ’ αρχάς, θέλω να δώσω συγχαρητήρια στον εκδοτικό οίκο για την
εκτύπωση. Επιτέλους, όσον αφορά την εμφάνιση της σελίδας, το εσωτερικό περιθώριο (το οποίο είναι
μεγαλύτερο από το εξωτερικό), δε σε αναγκάζει να “ξεκοιλιάσεις” το βιβλίο για
να διαβάσεις τις ζυγές σελίδες . Επίσης, εκτιμούμε ότι οι υποσημειώσεις
βρίσκονται στο τέλος της σελίδας και όχι στο τέλος του βιβλίου.
Πάμε στο κείμενο τώρα: αυτό, ακόμη και σε μετάφραση έχει ρυθμό, έναν
γλυκό, χωρίς ασυνέχειες και διακοπές, υπνωτιστικό ρυθμό που σε απομονώνει
ευχάριστα “από την αδυσώπητη επίγνωση του πραγματικού” (sic).
Ο συγγραφέας ανήκει σε μια εποχή όπου κυριαρχούσε το πνεύμα, το φλέγμα
και το έξυπνο λογοπαίγνιο. Είναι με την καλή έννοια, ένας “λογάς” και όχι μόνο,
ένας “αλαζόνας” συγγραφέας αλλά και ένας ταπεινός γραφιάς όπου δεν έχει και
τόσο σημασία τι θέλει να πει, αλλά πώς το λέει.
Κρίμα, λοιπόν, που δεν κατέχω τη Γερμανική (μιλώ Ελληνικά, Aγγλικά και Κλίγκον), ώστε διαβάζοντας
στο πρωτότυπο να εκτιμήσω το παιγνιώδες ύφος και το αστραφτερό χιούμορ των
λογοπαιγνίων. Δεν υπονοούμε τίποτα αρνητικό για την ποιότητα της μετάφρασης και
την αναγνωστική ανταπόκριση του Άγγελου Παρθένη κατά την ανακωδίκευσή του
κειμένου σε άλλη γλώσσα. Το ίδιο το έργο σε νανουρίζει με τη μη γραμμική
μυθοπλασία και σε αναγκάζει σε άκρα ενσυναίσθηση προς τον επιρρεπή σε έξεις και
(χαλαρά) ήθη (αντι)ήρωα - αφηγητή. Ο τελευταίος είναι φαινομενικά κυνικός, αλλά
αποδεικνύεται απρόσμενα ρομαντικός και ανέλπιστα εμμονικός με την έννοια της
δικαιοσύνης. Είναι ένας πραγματικός Δον Κιχώτης χωρίς καν πανοπλία και άλογο. Η
για λίγο κατοχή μιας Πόρσε και φυσικά, ενός Φολκς Βάγκεν της δεκαετίας του 50,
δεν προσεγγίζουν καν το επίπεδο ενός Ροσινάντε. Μετά το θράσος και την αναίδεια
που επέδειξε ο πρωταγωνιστής της μυθοπλασίας, με το να διακατέχεται από αίσθημα
πραγματικής δικαιοσύνης, συντρίβεται, γελοιοποιείται και ταπεινώνεται. Αυτά, σε συνδυασμό με μια ερωτική
απογοήτευση, τον οδηγούν ευλόγως στο να αυτοκτονεί συστηματικά με αλκοόλ και να
αναζητεί παρηγοριά και στοργή σε
αγκαλιές σπαρακτικά εφήμερες.
Ο έτερος υδραργυρικός ήρωας του μυθιστορήματος Ίζαακ Κόλερ κάθε άλλο παρά
είναι θύμα περιστάσεων. Ο επίθετος ρόλος του και τα πολυώνυμα προσωπεία του δεν
συνάδουν με το κοινωνικό ταξικό ήθος, την έξη - habitus ως μηχανισμού γένεσης
συμπεριφορών, στάσεων και πρακτικών. Καθορίζει το δικό του μέλλον, αλλά και την
προβλέψιμη μοίρα των θεωρούμενων ως
ανταγωνιστών του, χωρίς θυμό και ταραχή, με χάρη και αριστοτεχνικές σπόντες
ακριβείας σαν σε ένα παιχνίδι μπιλιάρδου, χλευάζοντας απόλυτα τη Δικαιοσύνη, η
οποία παρακολουθεί ωχρή και ανήμπορη και συνάμα εφησυχασμένη στη μακαριότητα
των κεκτημένων τύπων και αναχρονισμών
της.
Είδα και την ταινία που βασίζεται στο βιβλίο. Δυστυχώς η ταινία ήταν στα
Γερμανικά με γερμανικούς υπότιτλους. Ουσιαστικά, λοιπόν, έμεινα μόνο στις
εικόνες για να πάρω έστω μια γεύση της «αστραπιαίας αιωνιότητας» της
κινηματογραφικής αφήγησης. Εκεί ο
σκηνοθέτης υπονόησε εμμέσως πλην σαφώς και αιμομικτική σχέση του επίτιμου
δόκτορα Ίζαακ Κόλερ με την κόρη του Έλεν, κάτι που στο βιβλίο δεν εμφανίζεται
ούτε καν ως νύξη.
Αγοράστε το αξιοδιάβαστο βιβλίο και, οι γερμανομαθείς, ας δούνε και την
ταινία (έστω και μόνο για τον εκπληκτικό Maximilian Schell) και όπως λένε, “μην κρίνετε ένα
βιβλίο από την ταινία του”.
