«Ο Θεός να σας έχει καλά, κύριε Ροουζγουότερ»

Γράφει ο Δημήτρης Σπυρίδωνος

Είναι η γνώμη μου, αλλά είναι ίσως και ευρύτερα παραδεκτό, ότι τα καλύτερα έργα του Βόνεγκατ είναι: «Η Φωλιά της Γάτας» και το «Σφαγείο Νο 5». Το παρόν δεν έχει την ίδια σφιχτή συνοχή και από άποψη ποιότητας κατατάσσεται λίγο πιο κάτω από αυτά. Εν τούτοις, διατηρεί τα καλά χαρακτηριστικά της ιδιόρρυθμης γραφής του συγγραφέα και της πλοκής που χρησιμοποιεί στα μυθιστορήματά του. Δηλαδή: παράξενους, sui generis και στα όρια της καρικατούρας χαρακτήρες και σενάρια. Είναι εξαιρετική η ματιά του στον καθημερινό παραλογισμό, που αναδύεται από τούς απλούς και απλοϊκούς διαλόγους, τις διαφημίσεις και άλλα απορρίμματα της καθημερινής ζωής, που προσφέρει καυστική σάτιρα και σπουδαίες ιδέες.

Αυτές οι χαρακτηριστικές παρεκκλίσεις και οι «πλάκες» του Βόνεγκατ (συμπεριλαμβανομένων και των υπαινιγμών για τα μυθιστορήματα του Kilgore Trout) αποτελούν τη βάση για διερεύνηση σχετικά με την ανισότητα του πλούτου, το αμερικανικό ταξικό σύστημα, τις παγίδες της φιλανθρωπίας και τη φύση της τύχης. Ο συγγραφέας, σε όλα τα έργα του, επιδεικνύει έναν ευγενή κυνισμό παράλληλα με έναν ειλικρινή ανθρωπισμό και αγάπη. Παρουσιάζει ταυτόχρονα την ανθρωπότητα στην πιο τρελή, αξιολύπητη, ρηχή και χαζή της μορφή.

Ο Βόνεγκατ είναι ένας συγγραφέας που χρησιμοποίησε το είδος της επιστημονικής φαντασίας όχι τόσο για να πληρώνει τους λογαριασμούς του με λογοτεχνία φυγής και περιπετειώδεις ιστορίες, αλλά επειδή είναι, κατά τη γνώμη του, ο μόνος ειλικρινής τρόπος για να συζητήσει κανείς το μέλλον μιας ανθρωπότητας που έχει βαλθεί να αυτοκαταστραφεί. Στο «Ο Θεός να σας έχει καλά, κύριε Ροουζγουότερ», οι ιδέες αυτές παρουσιάζονται σε μια ομιλία που εκφωνεί ο Έλιοτ Ρόουζγουοτερ σε ένα συνέδριο επιστημονικής φαντασίας («Σας αγαπώ, καθάρματα», είπε ο Έλιοτ στο Μίλφορντ. «Μόνο εσάς διαβάζω πια»). Και έχουμε σε πρώτη εμφάνιση το alter ego του, τον συγγραφέα Kilgore Trout, έναν παραγωγικό αν και άγνωστο συγγραφέα του οποίου το έργο μπορεί να βρεθεί μόνο σε κάδους μεταχειρισμένων σε καταστήματα πορνογραφικού υλικού.

Εδώ πρέπει να κάνουμε μια αναφορά στην παιγνιώδη διάθεση του συγγραφέα σχετικά με τα ονόματα: Ο Έλιοτ Ροουζγουότερ ενδεχομένως να αντιστοιχεί στον T.S.Eliot και στην παρόμοια απεικόνιση της σύγχρονης ζωής ως μιας πνευματικής ερημιάς που στερείται αγάπης. Το όνομα Kilgore Trout, τo οποίο εμφανίζεται και στο «Σφαγείο Νο 5», στο «Πρόγευμα για Πρωταθλητές» αλλά και ως ψευδώνυμο του επιφανούς Philip José Farmer στο έργο «Venus on the Half-Shell», προέρχεται μάλλον από τον φίλο του Βόνεγκατ και περίφημο συγγραφέα επιστημονικής φαντασίας, Theodore Sturgeon (Trout=πέστροφα, Sturgeon=οξύρρυγχος). Ο γερουσιαστής Rosewater μάλλον αντιστοιχεί στον συντηρητικό γερουσιαστή Barry Goldwater και υποψήφιο του ρεπουμπλικανικού κόμματος για τις προεδρικές εκλογές του 1964.

Καταλήγοντας, αυτή η νουβέλα δεν ανήκει στη μεγάλη λογοτεχνία, παρά ταύτα παραμένει έργο του Βόνεγκατ, που χαρακτηρίζεται από τη συχνή αλλαγή οπτικής γωνίας, τον καυστικό τόνο, το κυκλοθυμικό ύφος και ιδέες που προσφέρονται ως τροφή για σκέψη. Ο τρόπος μπορεί να μοιάζει λιγάκι αποπροσανατολιστικός, αλλά εν τέλει το αποτέλεσμα είναι ικανοποιητικά ελκυστικό.